عید فطر یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های اسلامی است که در پایان ماه مبارک رمضان و پس از یک ماه روزه‌داری برگزار می‌شود. این عید به‌عنوان جشن شکرگزاری و قدردانی از نعمت‌های خداوند، با مراسم خاصی در سراسر جهان اسلام گرامی داشته می‌شود.
معنای عید فطر
“فطر” به معنای آغاز دوباره و از نو شروع کردن است. این واژه به روزی اشاره دارد که مسلمانان پس از یک ماه روزه‌داری و خودسازی به شکرگزاری می‌پردازند و از خداوند طلب آمرزش و رحمت می‌کنند. عید فطر زمانی است که مسلمانان از ماه رمضان خارج می‌شوند و با روحی تازه نفس به استقبال زندگی و رویارویی با چالش‌ها می‌روند.
مراسم عید فطر
- نماز عید:
یکی از اعمال اصلی عید فطر، برگزاری نماز عید در صبح روز اول شوال است. این نماز معمولاً در مساجد و مکان‌های عمومی به صورت جمعی برگزار می‌شود. مسلمانان به جماعت می‌روند و پس از نماز، خطبه‌ای توسط امام یا عالم دینی خوانده می‌شود. - زکات فطره:
مسلمانان موظف هستند قبل از نماز عید فطر، زکات فطره را پرداخت کنند. زکات فطره یک نوع صدقه است که به فقرا و نیازمندان داده می‌شود و هدف آن کمک به افرادی است که ممکن است نتوانند برای روز عید غذایی تهیه کنند. این اقدام به عنوان علامت محبت و همدلی با دیگران تعبیر می‌شود. - جشن و جشنواره‌ها:
پس از نماز، خانواده‌ها و دوستان به یکدیگر تبریک می‌گویند و با هم به جشن و شادی می‌پردازند. این روز به فرصتی برای دیدار با اقوام و دوستان تبدیل می‌شود. برخی مردم به تالارها یا پارک‌ها می‌روند تا جشن‌های بزرگ‌تری برگزار کنند. - غذاهای مخصوص:
عید فطر به‌طور معمول به مهمانی‌ها و غذاهای مخصوصی مرتبط است. در بسیاری از جوامع مسلمان، تهیه غذاهای خوشمزه و شیرینی‌ها مانند “شیرینی عید” یا “کلوچه” از رسوم مهم عید محسوب می‌شود. این غذاها معمولاً به مهمانان داده می‌شود و در کنار شادی‌ها مصرف می‌شود.
عید فطر در فقه شیعه
در فقه شیعه ماه نو و تعیین عید فطر از جهت مصداقی جنبه تقلیدی صرف ندارد. از طریق رویت توسط خود شخص یا دو نفر عادل یا به دلیل شیاع یا سی روزه شدن ماه رمضان ثابت می‌شود. بیشتر مراجع حکم حاکم شرع را نیز در این زمینه ملاک می‌دانند مگر اینکه فرد مطمئن باشد که حاکم شرع اشتباه کرده‌است. بیشتر مراجع اثبات ماه نو برای شهر‌های هم افق نیز سرایت می‌دهند. بعضی مراجع رویت هلال را تنها از طریق چشم غیرمسلح ملاک می‌دانند نه با دوربین و تلسکوپ و بعضی دیگر خیر.
بعضی از مراجع تقلید و علمای شیعه معتقدند تعیین عید فطر بر عهده حاکم شرع است و پیروی از آن بر تمام شیعیان حتی مراجعی که نسبت به آن علم ندارند (رؤیت ماه جدید برای آن‌ها ثابت نشده) لازم است. هر چند اگر فردی مطمئن شود که آن روز آخر ماه رمضان یا دوم ماه شوال است شرعاً نمی‌توان او را از عمل به علم خود بازداشت.
عید فطر در فقه سنی
در کشور عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین کشور سنی مذهب، این وظیفه را شورای عالی قضایی عربستان سعودی که مهم‌ترین مرجع اسلامی و تصمیم‌گیری است بر عهده دارد. معمولاً سایر کشورهای عربی و اسلامی منطقه نیز با پیروی از روز خاصی که توسط شورای عالی قضایی عربستان سعودی تعیین شده، آن روز را به عنوان روز عید فطر اعلام می‌کنند. در تمامی کشورهای اسلامی گذشته از نوع حکومت مشخص کردن عید فطر بر مبنای شروع ماه شوال و از همه مهمتر رویت هلال شوال معین می‌شود.
عید فطر به‌صورت جهانی جشن گرفته می‌شود، اما آداب و رسوم آن در کشورهای مختلف متفاوت است:
- ایران:
در ایران، مردم به دیدار یکدیگر می‌روند و به تبادل هدایای کوچک و شیرینی‌ها می‌پردازند. خانواده‌ها معمولا در این روز به برگزاری نماز و انجام کارهای خیر و صدقه دادن اهمیت می‌دهند. - ترکیه:
مردم معمولاً در این روز به مقبره‌های خانواده‌هایشان می‌روند. برگزاری مراسم خاص از جمله دادن صدقه به نیازمندان و خدمت به فقرا از دیگر آداب عید فطر در این کشور است. - کشورهای عربی:
در کشورهای عربی، عید فطر با جشن‌ها و فستیوال‌های خیابانی همراه است. مردم به لباس‌های نو و زیبا پوشیده و به تبادل هدایای بیشتر برای کودکان می‌پردازند.
عید فطر نه‌تنها به پایان ماه رمضان اشاره دارد، بلکه فرصتی برای تجدید عواطف، تعاملات اجتماعی و ایجاد همبستگی‌های خانوادگی و اجتماعی است. این جشن شاد و معنوی نمادی از ارتباط نزدیک مسلمانان با خداوند و تلاش برای بهتر شدن در زندگی روزمره است. با برگزاری این عید و انجام اعمال نیکو، مسلمانان در پی آنند که به یکدیگر محبت کنند و جامعه‌ای بهتر بسازند.
